BLOG : Tên đường phố Sài Gòn trước và sau 1975

Trương Thanh Long

Sưu tầm - Biên soạn - Bình Luận

Chợ Bến Thành quận 1 – biểu tượng của thành phố Hồ Chí Minh

Nhiều con đường quen thuộc với người dân Sài Gòn sau gần nửa thế kỷ đã thay đổi hoặc mang tên khác nhưng vẫn con giữ chút không gian xưa qua các hàng cây, công trình kiến trúc...

Đường Lê Duẩn ở trung tâm quận 1, là một trong những con đường xưa nhất Sài Gòn. Năm 1871, đường mang tên Norodom, vì Dinh Thống Nhất lúc đó gọi là Dinh Norodom. Đến năm 1950, cựu hoàng Bảo Đại lập chính phủ, đặt thủ đô tại Sài Gòn, thì dinh Norodom được đổi tên lại là Dinh Độc Lập và đường Norodom được đổi thành đường Thống Nhất.

Dinh Thống Nhất

Sau ngày 30/4/1975, Chính phủ Cách mạng lâm thời mới đổi tên Dinh Độc Lập thành Dinh Thống Nhất và đường 30 tháng 4. Đến năm 1986, Tổng Bí thư Lê Duẩn qua đời, UBND TP HCM quyết định đổi tên thành đường Lê Duẩn.

Đường Nguyễn Huệ vốn đã quá thân quen với nhiều thế hệ người Sài Gòn, nối liền UBND TP với bến Bạch Đằng. Khởi thủy, con đường vốn là kênh dẫn nước từ sông Sài Gòn vào thành Gia Định với cái tên Kinh Lớn. Sau đó, người Pháp cho lấp kênh, mở đường với cái tên ban đầu là Đại lộ Charner vào năm 1887.

Phố đi bộ Nguyễn Huệ

Đến năm 1956 chính quyền Việt Nam Cộng Hòa đổi tên thành Đại lộ Nguyễn Huệ. Con đường một thời vốn là chợ hoa tấp nập mỗi dịp xuân của người Sài Gòn. Năm 2004. UBND TP HCM khôi phục thành đường hoa. Vào tháng 4/2015, đường được cải tạo thành phố đi bộ Nguyễn Huệ.

Đường Đồng Khởi trước ngày thống nhất có tên là Tự Do, thời Pháp mang tên Rue Cartinat. Trong ảnh là đoạn giao với đường Tôn Đức Thắng, ngay khách sạn Majestic. Đây được xem là một trong những con đường sầm uất nhất của thành phố vì tập trung các cửa hiệu sang trọng, các khách sạn, trung tâm mua sắm.

Đường Đồng Khởi

Các công trình nổi bật trên tuyến phố này là: Nhà hát TP HCM, khách sạn Continental, Grand Hotel Sài Gòn, Khách sạn Caravelle...

Đường Hàm Nghi nằm gần chợ Bến Thành. Cũng như đường Nguyễn Huệ, con đường mang tên vị vua triều Nguyễn khởi thủy cũng là một con rạch. Khoảng năm 1870, rạch được san lấp thành đường, mang tên Conton. Đến năm 1920, đường có tên gọi là Đại lộ de la Somme. Từ năm 1955, chính quyền đổi thành đại lộ Hàm Nghi.

Đường Hàm Nghi

Đường Trần Hưng Đạo vào thời Pháp có tên Galliéni, sau năm 1955 được đổi thành tên như ngày nay. Con đường được người Pháp khởi công ngay khi chợ Bến Thành khai trương năm 1914 nhằm kết nối với Chợ Lớn và hoàn thành sau đó 2 năm.

Đường Trần Hưng Đạo

Vào thời ấy, chỉ có 2 con đường thông Sài Gòn với Chợ Lớn: đường Dưới (cặp rạch Bến Nghé/kênh Tàu Hũ - Pháp gọi là arroyo Chinois) và đường Trên (Nguyễn Trãi hiện nay - đường Cái Quan vốn có trước khi Sài Gòn thuộc Pháp). Khi đường Trần Hưng Đạo hoàn thành, việc kết nối hai khu vực sầm uất càng giúp thành phố phát triển.

Đường Tôn Đức Thắng trước năm 1975 có tên gọi Cường Để. Con đường chạy dọc theo sông Sài Gòn, cạnh đó là công viên cảng Bến Bạch Đằng. Nổi bật trên đường là tượng Trần Hưng Đạo chỉ tay xuống sông Sài Gòn, được dựng vào năm 1967.

Đường Tôn Đức Thắng

Đường Nam Kỳ Khởi Nghĩa trước mang tên Công Lý và thời Pháp thuộc có tên Macmahon. Ngày nay, cầu Công Lý bắc qua kênh Nhiêu Lộc vẫn giữ tên ngày xưa vốn có. Trên đường có một số công trình nổi tiếng như Dinh Độc Lập, chùa Vĩnh Nghiêm, TAND TP HCM...

Đường Nam Kỳ Khởi Nghĩa

Đường Điện Biên Phủ ngày nay đã rộng hơn cách đây nửa thế kỷ do đây là tuyến đường cửa ngõ thành phố. Con đường này khá dài và giao với nhiều tuyến đường của thành phố. Trước kia đường mang tên Legrand de la Liraye, sau đó đổi thành Phan Thanh Giản.

Đường Điện Biên Phủ

Phía cuối đường tiếp giáp với xa lộ Hà Nội (trước năm 1975 là xa lộ Biên Hòa). Xa lộ là công trình hiện đại vào thập niên 1960, do người Mỹ đầu tư, nhằm kết nối Sài Gòn với các tỉnh phía Đông.

Đường Phan Chu Trinh

Đường Phan Chu Trinh, bên hông chợ Bến Thành năm 1967 không khác nhiều so với hiện tại với những dãy nhà cổ vẫn còn nguyên vẹn. Dãy nhà này do gia đình chú Hỏa xây dựng vào năm 1912 để kinh doanh.

Đường Trương Định

Đường Trương Định chạy ngang qua công viên Tao Đàn. Hai bên đường là hàng cây dầu rái cao vút, tỏa bóng mát. Trước năm 1975, đường mang tên Trương Công Định, sau được rút gọn như ngày nay. 

Đường Hoàng Văn Thụ

Ngã tư Phú Nhuận ngày nay là giao lộ giữa đường Hoàng Văn Thụ (trước năm 1975 tên Võ Tánh) với Phan Đình Phùng, Nguyễn Kiệm (trước năm 1975 tên Võ Di Nguy). Thời Việt Nam Cộng Hòa, khu vực này thuộc tỉnh Gia Định, là cửa ngõ chính đi vào trung tâm Sài Gòn.

Bảng đối chiếu tên đường phố Sài Gòn trước và sau 1975

Tên đường trước 1975 → Tên đường sau 1975

Bến Chương Dương → Võ Văn Kiệt
Bến Hàm Tử → Võ Văn Kiệt
Bùi Chu → Tôn Thất Tùng
Chi Lăng → Phan Đăng Lưu
Công Lý → Nam Kỳ Khởi Nghĩa
Cộng Hòa → Nguyễn Văn Cừ
Cường Để → Tôn Đức Thắng
Duy Tân → Phạm Ngọc Thạch
Đoàn Thị Điểm → Trương Định (Đoàn thị Điểm & Trương Công Định đổi thành Trương Định)
Đỗ Thành Nhân → Đoàn Văn Bơ
Đồn Đất → Thái Văn Lung
Đồng Khánh → Trần Hưng Đạo B
Gia Long → Lý Tự Trọng
Hiền Vương → Võ Thị Sáu
Hồng Thập Tự → Nguyễn Thị Minh Khai (trước NTMK là Xô Viết Nghệ Tĩnh)
Huỳnh Quang Tiên → Hồ Hảo Hớn
Lê Văn Duyệt (Gia Định) → Đinh Tiên Hoàng
Lê Văn Duyệt (Sài Gòn) → Cách Mạng Tháng 8
Minh Mạng → Ngô Gia Tự
Ngô Tùng Châu (Phú Nhuận) → Nguyễn Văn Đậu
Ngô Tùng Châu (Sài Gòn) → Lê thị Riêng
Nguyễn Đình Chiểu → Trần Quốc Toản
Nguyễn Hoàng → Trần Phú
Nguyễn Huệ (Phú Nhuận) → Thích Quảng Đức
Nguyễn Huỳnh Đức → Huỳnh Văn Bánh
Nguyễn Minh Chiếu → Nguyễn Trọng Tuyển
Nguyễn Phi → Lê Anh Xuân
Nguyễn Văn Học → Nơ Trang Long
Nguyễn Văn Thinh → Mạc Thị Bưởi
Nguyễn Văn Thoại → Lý Thường Kiệt
Petrus Ký → Lê Hồng Phong
Phạm Đăng Hưng → Mai Thị Lựu
Phan Đình Phùng → Nguyễn Đình Chiểu
Phan Thanh Giản → Điện Biên Phủ
Phan Văn Hùm → Nguyễn thị Nghĩa
Phát Diệm → Trần Đình Xu
Tạ Thu Thâu → Lưu Văn Lang
Thái Lập Thành (Phú Nhuận) → Phan Xích Long
Thái Lập Thành (Q1) → Đông Du
Thành Thái → An Dương Vương
Thoại Ngọc Hầu → Phạm Văn Hai
Thống Nhất → Lê Duẩn
Tổng Đốc Phương → Châu Văn Liêm
Trần Hoàng Quân → Nguyễn Chí Thanh
Trần Quốc Toản → 3 Tháng 2
Trần Quý Cáp → Võ Văn Tần
Triệu Đà → Ngô Quyền
Trịnh Minh Thế → Nguyễn Tất Thành
Trương Công Định → Trương Định (Đoàn thị Điểm & Trương Công Định đổi thành Trương Định)
Trương Tấn Bửu → Trần Huy Liệu
Trương Minh Ký → Lê Văn Sĩ
Trương Minh Giảng → Trần Quốc Thảo
Tự Đức → Nguyễn Văn Thủ
Tự Do → Đồng Khởi
Võ Di Nguy (Phú Nhuận) → Phân thành 2 đường Phan Đình Phùng và Nguyễn Kiệm
Võ Di Nguy (Sài Gòn) → Hồ Tùng Mậu
Võ Tánh (Phú Nhuận) → Hoàng Văn Thụ
Võ Tánh (Sài Gòn) → 1 phần của Nguyễn Trãi, khúc giao với Cống Quỳnh
Yên Đổ → Lý Chính Thắng