Trương Thanh Long
Sưu tầm - Biên soạn - Bình Luận
Bạn có thể bấm vào đây để xem tài liệu mới cập nhật.
Vị trí của gan người (màu đỏ sẫm)
Gan là cơ quan nội tạng lớn nhất cơ thể, có màu đỏ sẫm và chiếm khoảng 2% trọng lượng cơ thể người lớn và 5% trọng lượng cơ thể trẻ em. Những xương sườn bên dưới cùng có tác dụng che chở, bảo vệ gan khỏi các chấn thương từ bên ngoài.
Gan có hình dạng như một nửa quả dưa hấu cắt chếch, bề ngang của gan dài 28 cm, bề trước sau 18cm và cao trung bình 8cm. Bề dưới gan chạy dọc theo cung sườn phải, bắt chéo qua vùng thượng vị và cung sườn trái. Điểm cao nhất của gan ở phía sau xương sườn thứ 5 bên phải, ngay dưới núm vú. Gan di động theo nhịp thở, theo sự di chuyển của cơ hoành.
Vị trí của Gan
Gan nằm ngay dưới cơ hoành, dưới vòm hoành phải nhưng có một phần lấn sang trái, nằm dưới vòm hoành trái và vùng thượng vị. Gan nằm ở bên phải ổ bụng và tiếp giáp với nhiều cơ quan khác trong cơ thể :
- phía trước bên phải giáp với dạ dày,
- phía sau bên phải giáp với thận phải,
- phía dưới giáp với ruột non cùng ruột già.
- Mặt dưới của gan có túi mật.
Khối lượng gan nặng từ 1,4 - 1,8 kg đối với nam và 1,2 - 1,4 kg đối với nữ, nếu cộng thêm lượng máu trong gan là 800 – 900 ml thì gan sẽ nặng trung bình 2,3 – 2,4 kg.
Chức năng của Gan
Gan là cơ quan tiêu hóa lớn nhất trong cơ thể, đóng vai trò quan trọng sống còn, thực hiện nhiều chức năng thiết yếu cho sự sống :
1. Gan là cơ quan dự trữ - Gan dự trữ glycogen, lipid, các protein, vitamin A, vitamin D, vitamin E, vitamin K và vitamin B12. Ngoài ra, gan còn dự trữ sắt để sẵn sàng tạo ra các hồng cầu mới.
2. Chức năng chuyển hóa - Gan thực hiện chức năng chuyển hóa, biến đổi thức ăn thành những chất cần thiết cho sự sống và phát triển :
- Chuyển hóa carbohydrate : Gan lưu trữ carbohydrate dưới dạng glycogen. Khi cơ thể cần, gan sẽ phân hủy glycogen thành glucose giải phóng vào máu để duy trì mức đường máu bình thường.
- Chuyển hóa chất béo : dịch mật được tiết ra từ Gan giúp phá vỡ chất béo, oxy hóa chất béo cung cấp năng lượng cho cơ thể.
- Chuyển hóa protein : sự chuyển hóa protein ở Gan xảy ra rất mạnh mẽ, giúp phá vỡ protein để tiêu hóa.
3. Chức năng tổng hợp của gan
- Gan tổng hợp protein : tế bào gan sản xuất gần 50% lượng protein trong cơ thể. Do đó, gan có khả năng tái sinh rất mạnh, gan có thể tự tái tạo trở lại sau khi bị cắt bỏ mất dưới 25%.
- Gan tổng hợp các yếu tố trong quá trình đông máu như fibrinogen, phức hệ protrombin, heparin.
- Gan tổng hợp hormone angiotensinogen, có vai trò điều hòa huyết áp.
- Gan tổng hợp albumin, là protein phổ biến nhất trong huyết thanh. Albumin giúp vận chuyển acid béo, hormone steroid giúp duy trì áp lực máu và ngăn ngừa rò rỉ mạch máu.
4. Gan sản xuất mật
Mật là một chất lỏng màu xanh hoặc vàng, khoảng 7 - 7,7pH. Mỗi ngày gan tiết ra khoảng 0,5 lít mật, Trong mật gồm có muối mật, sắc tố mật, cholesterol, bilirubin, chất điện giải và nước. Mật có vai trò giúp ruột non phân giải và hấp thụ hất béo, cholesterol và một số vitamin.
5. Các chức năng khác
- Gan giúp khử độc, lọc và loại bỏ các chất bất lợi ra khỏi cơ thể, như một số hormone, rượu, các loại thuốc được sử dụng.
- Chuyển hóa các thuốc được hấp thu từ đường tiêu hóa thành dạng có tác dụng đối với cơ thể.
- Trong 3 tháng đầu của thai kỳ, gan là cơ quan tạo hồng cầu chính của thai nhi. Đến tuần 32 của thai kỳ, tủy xương mới bắt đầu đảm nhận chức năng này.
- Vòng đời của hồng cầu là 120 ngày. Sau khoảng thời gian này, một phần hồng cầu sẽ được gan giáng hóa tạo thành các sản phẩm chuyển hóa đi vào dịch mật dưới hình thức các sắc tố mật.
- Gan là một bộ phận của hệ miễn dịch. Gan chứa một số lượng lớn các tế bào Kupfler (đại thực bào) giúp ngăn chặn, phá hủy các tác nhân gây bệnh xâm nhập vào gan và ruột.
- Gan giúp duy trì sự cân bằng các hormone trong cơ thể.
Những vấn đề cần lưu ý
Để có một lá gan khỏe mạnh, hoạt động tốt, nên thực hiện các thói quen sau đây:
1. Ăn uống lành mạnh với chế độ dinh dưỡng phù hợp
Vì tất cả mọi thứ bạn dung nạp vào cơ thể đều phải xử lý qua gan nên cần chọn những thực phẩm sạch, dinh dưỡng, tốt cho gan. Nên tập trung vào các protein có nguồn gốc thực vật, giảm lượng chất béo trong chế độ ăn. Tăng cường ăn rau xanh, hoa quả, ngũ cốc nguyên hạt. Khi cần chọn chất béo, nên chọn các chất béo không bão hòa như dầu quả bơ, dầu cá, dầu hạt lanh,...
2. Kiểm soát cân nặng và tập thể dục thường xuyên
Bệnh béo phì thường gắn liền với gan nhiễm mỡ, đây là một bệnh nguy hiểm có thể dẫn đến các tổn thương gan, xơ gan, suy giảm chức năng gan,...
3. Hạn chế bia rượu
Vì rượu có thể gây xơ gan. Nếu là người nghiện rượu hay thường xuyên uống rượu nên đi kiểm tra định kỳ để đánh giá chức năng gan.
4. Tránh lạm dụng thuốc
Paracetamol và một số thuốc giảm đau khác có thể gây tổn thương gan nếu dùng quá liều và dùng trong thời gian dài. Nên uống thuốc theo đúng hướng dẫn của nhân viên y tế, tránh lạm dụng thuốc.
5. Sử dụng biện pháp bảo vệ an toàn khi quan hệ tình dục
Để tránh bị lây nhiễm các bệnh viêm gan siêu vi có thể lây truyền qua đường tình dục.
Các bệnh về gan hay có những biểu hiện như mệt mỏi, buồn nôn, biếng ăn, nước tiểu có màu nâu, vàng da, vàng mắt,... Khi có các biểu hiện trên nên đến các cơ sở y tế để được thăm khám, đánh giá chức năng gan và điều trị kịp thời.
Các bệnh thường gặp như ung thư gan, gan nhiễm mỡ, sỏi mật.
Nguyên tắc cần nhớ để phòng ngừa viêm gan do uống nhiều bia rượu
Rượu bia dù nặng hay nhẹ đều có chứa cồn (ethanol) - là một chất độc nên ngay sau khi được hấp thụ vào máu, cơ thể sẽ tiến hành hoạt động đào thải ethanol ra ngoài. Một phần nhỏ được thải ra ngoài qua tuyến mồ hôi, nước tiểu, hơi thở, 90% còn lại sẽ được chuyển hóa ở gan.
Tại gan, ethanol được chuyển hóa bởi hệ thống enzyme ADH. Các enzyme ADH biến đổi ethanol tạo thành acetaldehyde. Đây là chất gây độc lên hầu hết các hệ cơ quan.
Sau đó, gan sẽ chuyển hóa acetaldehyde thành acetate nhờ enzyme ALDH và glutathione. Acetate là chất ít độc hơn và được các tế bào trong cơ thể phân hủy thành năng lượng và CO2. Từ đó có thể thấy khả năng giải độc của gan phụ thuộc vào lượng enzyme và chất chống oxy hóa Glutathion do gan tiết ra.
Song khả năng của gan chỉ có hạn, nó chỉ có thể sản sinh ra một lượng enzyme nhất định mỗi giờ, tương ứng với một lượng acetaldehyde nhất định được chuyển hóa. Do vậy nếu uống rượu, bia với số lượng quá nhiều, thì gan không kịp sản xuất đủ số lượng men để chuyển hóa Acetaldehyde nữa. Khi đó Acetaldehyde tồn tại trong cơ thể, gây phá hủy tế bào gan, dẫn đến viêm gan cấp tính. Khi các tế bào trong gan bị phá hủy sẽ giải phóng men gan vào máu gây ra tình trạng men gan tăng cao. Nếu tình trạng này không được xử lý kịp thời, lâu ngày rất dễ dẫn đến viêm gan mạn tính, xơ gan, thậm chí ung thư gan.
Dưới đây là các nguyên tắc cần nhớ để phòng ngừa viêm gan do rượu :
- Uống rượu vừa phải. Nếu uống, hạn chế bản thân để không uống hơn một ly một ngày với phụ nữ hoặc hai ly một ngày với nam giới.
- Nếu dùng thuốc để trị bệnh, cần kiểm tra nhãn thuốc cảnh báo về việc uống rượu. Không uống rượu khi dùng thuốc cảnh báo về biến chứng khi kết hợp với rượu.
- Bảo vệ mình khỏi bệnh viêm gan C. Viêm gan C là một bệnh gan lây nhiễm cao, gây ra bởi siêu vi viêm gan C. Nếu không điều trị, nó có thể dẫn đến xơ gan. Nếu có viêm gan C và uống rượu, nhiều khả năng phát triển xơ gan hơn là một người mắc viêm gan C không uống rượu. Bởi vì không có vắc xin chủng ngừa viêm gan C, cách duy nhất để bảo vệ chính mình là tránh tiếp xúc với virus.
Trong quá khứ, những người bị viêm gan C đã bị nhiễm qua truyền máu trước khi các cải tiến xét nghiệm sàng lọc máu. Tiêm chích ma túy chịu trách nhiệm cho phần lớn tất cả các trường hợp mắc mới của bệnh viêm gan C. Không dùng chung kim tiêm hoặc tiêm chích ma túy. Viêm gan C đôi khi có thể được truyền qua đường tình dục. Nếu không hoàn toàn chắc chắn về tình trạng sức khỏe của bạn tình, sử dụng bao cao su mới mỗi khi quan hệ tình dục. Đi khám bác sĩ nếu có hay đã có bệnh viêm gan C hoặc nghĩ rằng có thể đã tiếp xúc với virus.
BÌNH LUẬN
Trước tình hình dịch bệnh do virus Corona (Covid-19) gây ra đang diễn biến phức tạp, các cấp, các ngành đặc biệt là tại các bệnh viện việc tăng cường triển khai nhiều biện pháp để phòng, chống dịch từ xa là cấp thiết. Trong giai đoạn này, vấn đề “phòng bệnh hơn chữa bệnh” là cần thiết hơn bao giờ hết với một số biện pháp chăm sóc sức khỏe chủ động như :
1. Trang bị kiến thức
Trước tiên, các bác sĩ muốn khuyên bạn nên trang bị những kiến thức về y tế, sức khỏe. Điều này không chỉ mang lại những hiểu biết quan trọng, mà còn giúp bạn tự tin hơn trong việc chăm sóc và cải thiện sức khỏe của bản thân và cả gia đình.
2. Kiểm tra sức khỏe định kỳ
Lời khuyên của các bác sĩ giàu kinh nghiệm, vai trò của việc khám sức khỏe định kỳ là vô cùng quan trọng. Lấy con số minh chứng từ căn bệnh ung thư quái ác, trong đó 40% bệnh ung thư có thể dự phòng; 30% có thể kéo dài sự sống và 30% có thể chữa khỏi nếu phát hiện sớm. Vì thế, hãy thực hiện khám sức khỏe định kỳ để được bác sĩ kiểm tra, theo dõi và ngăn ngừa các biến chứng nguy hại cho sức khỏe.
3. Vận động khoa học
Bạn hãy dành ra khoảng 30 phút mỗi ngày để tập luyện và lựa chọn thời gian vận động thích hợp với những bài tập vừa sức để đạt hiệu quả tốt nhất trong việc tăng cường và bảo vệ sức khỏe.
4. Xây dựng chế độ ăn uống khoa học mỗi ngày
Bạn nên xây dựng chế độ ăn uống khoa học, lành mạnh, kiểm soát thực phẩm bẩn; tránh xa rượu, chất kích thích, thực phẩm chế biến sẵn; không ăn quá nhiều muối; ăn nhiều rau xanh, hoa quả mỗi ngày; thực đơn đa dạng, đủ chất...
5. Uống đủ nước
Để bổ sung đủ nước, mỗi ngày bạn nên uống ít nhất 1,5 lít nước hỗ trợ cho tuần hoàn mạch máu và hệ tiêu hóa. Bạn cũng có thể bổ sung nước qua các loại nước ép trái cây, trà xanh...
Cùng nhau tạo nên lối sống chủ động, năng động và tích cực. Đặc biệt, chìa khóa vàng chăm sóc sức khỏe chủ động là “phòng bệnh hơn chữa bệnh” sẽ giúp bạn bảo vệ sức khỏe cho bản thân và cả gia đình.
