Trương Thanh Long
Sưu tầm - Biên soạn - Bình Luận
Sầu nữ Út Bạch Lan đã qua đời lúc 22h55 phút tối ngày 04/11/2016
tại nhà riêng TPHCM. Hưởng thọ 81 tuổi (1935 - 2016)
Bà sinh ra trong gia đình nghèo khó, sự khởi nghiệp Bà cùng danh cầm Văn Vĩ. Nhờ nhân duyên mẹ của hai người sống trong trạm gác cũ, kết nghĩa chị em hai. Văn Vĩ đánh đàn bà hát, nhờ một ông lão tốt bụng mở cho một lớp để hai người dạy đàn ca võng cổ. Một hôm cô Năm Cần Thơ tìm tới mời hai người lên đài phát thanh Pháp Á để thu bài "Trọng Thủy – Mỵ Châu" rồi được ký luôn một hợp đồng làm việc cho đài.
Nghệ sỹ Út Bạch Lan và nghệ sỹ Thành Được
Từ đó bà chính thức bước vào nghề hát, vào những của thập niên năm mươi, cặp diễn viên Út Bạch Lan – Thành Được đã làm rạng rỡ sân khấu Kim Chưởng. Bà và Thành Được đã làm nên thương hiệu của đoàn Thanh Minh Thanh Nga, sau đó kết hôn với nghệ sĩ Thành Được. Một thời gian thì cuộc tình cũng chia tay, bà phải nuôi bốn đứa con của chồng.
Nghệ sỹ Út Bạch Lan ở chùa
Là thế hệ kế tiếp của nghệ sĩ Bảy Phùng Há (má nuôi nghệ sỹ Kim Cương) bà vẫn đang tiếp tục sự nghiệp của mình. Những năm tháng còn lại của đời bà đã chọn vào cửa Phật, không phải xuống tóc quy y mà đêm gỏ mõ tụng kinh, ngày chọn sân chùa làm sân khấu, hát trích đoạn những vở tuồng về Phật để lấy tiền trùng tu, sửa chữa chùa chiền.
Vì căn bệnh ung thư gan, bà qua đời vào ngày 4 tháng 11 năm 2016 tại nhà riêng TPHCM. Út Bạch Lan được khâm liệm tại tư gia lúc 12g trưa nay, ngày 5-11, sau đó di quan đến chùa Ấn Quang, 243, Sư Vạn Hạnh, P.9, Q.10, TP.HCM. Lễ động quan lúc 7g ngày 8-11, sau đó đưa đi hỏa táng tại Bình Hưng Hòa.
Từ cô bé hát dạo
Nghệ sĩ ưu tú Út Bạch Lan tên thật là Đặng Thị Hai, sinh năm 1935, tại ấp Lộc Hóa, xã Lộc Giang, Đức Hóa, Long An. Cha mất sớm, hai mẹ con bé Út đi làm thuê làm mướn quanh khu vực Chợ Lớn Mới (chợ Bình Tây hiện giờ) sinh sống qua ngày.
Đồng cảnh ngộ với mẹ của Văn Vĩ (khi đó tên là Đinh Văn Dậm) nên hai bà kết nghĩa chị em, sống chung và cùng đi làm mướn. Cứ thế, năm này qua tháng nọ, những phận nghèo nương tựa cùng nhau.
Bị mù từ nhỏ, nhưng Văn Vĩ học đàn guitare cổ nhạc và đàn rất giỏi nên đã dạy cho bé Út ca. Nghe máy hát đĩa của hàng xóm, bé Út ca theo và học thuộc nhiều bản vọng cổ khác. Thấy có người mù đi hát dạo trong chợ, được người ta cho tiền, trong khi đó bé Út và Văn Vĩ làm mướn người ta chỉ cho mớ rau, hay đồ ăn, thức uống..., bé Út đã rủ Văn Vĩ lén mẹ đi hát dạo, hy vọng có tiền đỡ đần cho hai bà mẹ đỡ cực.
Vậy là hai anh em, Văn Vĩ 15 tuổi, bé Út 11 tuối cùng cây đàn cũ đi hát dạo từ Chợ Lớn Mới qua các phố phường Chợ Lớn Cũ, ra tới Chợ Bến Thành Saigon (Sài Gòn - Gia Định). Cuộc sống thanh bần cứ thế trôi đi…
Đến sầu nữ giọng vàng
Tiếng đồn giọng hát làm mê lòng người của cô bé hát dạo đã khiến cô Năm Cần Thơ (một trong những nghệ sĩ đầu tiên của sân khấu cải lương miền Nam cùng thời với các nghệ sĩ Phùng Há, Cô Năm Sa Đéc, Cô Ba Bến Tre, Út Trà Ôn, Ngọc Nữ, Bạch Huệ, Tư Bé…) tò mò tới nghe bé Út ca, và cũng từ đây, cuộc đời bé Út đã có một bước ngoặt mới. Từ cô bé hát rong thuở nào nơi vỉa hè góc chợ, bé Út được đứng trên sân khấu lung linh ánh đèn màu và nghệ danh Út Bạch Lan cũng có từ đây.
Giữa thập niên 50 (thế kỷ XX), Út Bạch Lan bắt đầu được báo chí và khán giả chú ý qua vở dã sử "Đồ Bàn di hận" trên sân khấu Thanh Minh. Không ngừng khổ luyện diễn xuất, trau chuốt kỹ thuật ca ngâm, sáng tạo nét mới, NS Út Bạch Lan đã để lại nhiều dấu ấn trong lòng khán giả qua các vở diễn :
- Dưới hàng phượng vĩ,
- Nước mắt kẻ sang Tần,
- Tình cô gái Huế,
- Thuyền ra cửa biển,
- Thần nữ dâng Ngũ Linh Kỳ,
- Nước chảy qua cầu,
- Biên Thùy nổi sóng,
- Tình tráng sĩ,
- Nhớ rừng,
- Cung đàn trên sông lạnh,
- Thiên Thần trên thiết mã,
- Hoa Mộc Lan,
- Chén cơm đô thành,
- Đất Việt của người Việt…
Năm 1958, NS Út Bạch Lan ký hợp đồng về hát cho đoàn Kim Chưởng với nghệ sĩ Thành Được.
Thành công nối tiếp thành công, NS Út Bạch Lan được các hãng đĩa tranh nhau mời thu thanh đĩa đơn, đĩa tuồng đa dạng từ xã hội, cổ tích, sử Việt Nam đến Trung Hoa, Tây, Nhật... với số lượng nhiều nhất so với những danh ca khác.
Vai chị Hằng (Vở "Con gái chị Hằng" - Hà Triều - Hoa Phượng) là vai vàng giúp NS Út Bạch Lan đạt tới đỉnh vinh quang khi hóa thân trong bi kịch người mẹ hết dạ thương con, do những bước đi sai lầm đã dẫn đến cái chết thảm, bỏ lại đứa con dại khờ.
Tiếp đó, trên SK Kim Chưởng, NS Út Bạch Lan có những vai xuất sắc qua các vở như Kiều Phi Yến (Nửa bản tình ca), Chiêu Trúc Lệ (Thuyền ra cửa biển)… Đặc biệt, với bài ca cổ "Hoa lan trắng" về cuộc đời của chính NS Út Bạch Lan do soạn giả Viễn Châu viết riêng cho giọng ca bi ai, não nuột của bà đã được nhiều khán giả đặc biệt yêu thích, xúc động trước nỗi niềm "Bao nhiêu mưa gió ngập trời/Hỏi ai còn nhớ một người tên Lan?".
Gần 80 tuổi đời và hơn 60 năm gắn bó cùng sân khấu, giọng ca vàng và những vai diễn để đời đã đưa NS Út Bạch Lan lên đỉnh vinh quang của nghệ thuật Cải lương với nhiều giải thưởng, danh hiệu cao quý cùng những biệt danh khán giả và báo giới đã ưu ái dành tặng: Đệ nhất đào thương, Nữ hoàng vọng cổ, Vương nữ Sương chiều, Sầu nữ Út Bạch Lan..
Cuộc đời éo le ngang trái
Nghệ sĩ Thành Được và Út Bạch Lan năm 1960
ẢNH TƯ LIỆU CỦA NSND VIỄN CHÂU
Không biết có phải do mang tên một loài hoa mỏng manh, u buồn, hay vì giọng ca u sầu đã "vận" vào mà cuộc đời của NS Út Bạch Lan lại có nhiều nỗi éo le, buồn tủi. Khi còn đứng chung trên sân khấu Thanh Minh, NS Út Bạch Lan cùng NS Thành Được chính thức kết duyên loan phượng trong chúc phúc của bạn bè đồng nghiệp và khán giả mộ điệu.
NS Thành Được đẹp trai, có tài nên rất đào hoa, được nhiều phụ nữ theo đuổi. Vì thế, lấy nhau chưa được bao lâu, NS Út Bạch Lan đã phải nén đau đớn nuôi con riêng cho chồng để làm đẹp lòng chồng, giữ cho trong nhà yên ấm. Rồi lần thứ hai, thứ 3 nữa, người ta đã mang con tới nhà, nói là con của chồng mình, NS Út Bạch Lan đã khóc thật nhiều và lại nhận nuôi dưỡng những đứa con riêng của chồng. Hai người chia tay, NS Út Bạch Lan lại nuôi hai đứa con riêng của chồng bởi cũng không nỡ bỏ chúng khi còn nhỏ dại, mà để NS Thành Được nuôi thì lại chẳng thể yên tâm. Không có được một đứa con chung, nuôi con chồng như con mình, rồi dựng vợ gả chồng, vậy mà khi mẹ ruột quay trở về xin nhận lại con, NS Út Bạch Lan lại nhiệt tình hoàn tất thủ tục để trả con.
NS Út Bạch Lan đã biết sống nhẫn nhịn giữa cuộc đời bằng tấm lòng nhân hậu. Những nỗi đau, những bất hạnh trải qua như giúp NS Út Bạch Lan hát hay hơn và sự yêu thương của khán giả cùng niềm yêu thương và tôn kính của bao lớp nghệ sĩ trẻ đã bù đắp cho những mất mát trong hạnh phúc riêng của bà.
Niềm vui tuổi về già
Niềm vui lớn nhất ở cái tuổi về chiều của NSƯT Út Bạch Lan là thường cùng các anh chị em nghệ sĩ trong nhóm từ thiện của mình: Diệu Hiền, Tô Châu, Bảo Trân, Thanh Sử… biểu diễn văn nghệ để gây quỹ từ thiện cho chùa, hoặc giúp đỡ những gia đình có hoàn cảnh khó khăn.
Dù phải ngồi xe lăn, bà vẫn đến tập vở kịch mới cùng các con cháu để gây quỹ từ thiện.
Ảnh:Thanh Hiệp.
Sau những nỗi buồn của cuộc đời, bà rất tin vào đạo Phật. Không xuống tóc quy y, đêm bà đọc kinh, ngày chọn sân chùa làm sân khấu, hát những bài ca, những vở tuồng về Phật để lấy tiền trùng tu, sửa chữa chùa chiền.
Bây giờ, NSƯT Út Bạch Lan ít đứng trên sân khấu, bà vui với cuộc sống chay tịnh giản đơn và vẫn miệt mài đem lời ca tiếng hát đi làm việc phước đức cho đời và xem đó là lẽ sống của mình. Bà tâm sự:
"Có đi tận nơi, thấy được nỗi khổ của mọi người. Mới giật mình nhận ra mình có phước vô cùng. Ấy vậy mà đôi khi còn không biết hưởng, còn sinh ra lắm chuyện. Út đi nhiều, thấy nhiều nên bây giờ ai nói Út hà tiện Út chịu vì thấy xung quanh người ta còn cơ khổ quá mà mình ăn xài phung phí thì tội lắm. Hồi trẻ không biết, đua đòi nhiều, ai có gì mình phải có nấy. Bây giờ cơm ăn mỗi bữa, áo mặc mỗi ngày… Út đều thầm tạ ơn trời đất đã cho mình có may mắn hơn người."
Các vở diễn
Được khẳng định tên tuổi của mình trên sân khấu vào những năm 60 bằng vai cô lái đò trong vở Tình tráng sĩ.
- Nửa đời hương phấn;
- Chưa tắt lửa lòng;
- Bên đồi trăng cũ;
- Thuyền ra cửa biển;
- Áo trắng nàng Mộng Trinh;
- Nửa bản tình ca;
- Người đẹp thành Bat Đa;...
Linh cữu NSUT Út Bạch Lan
Chiều 05/11/2016, sau lễ tẩm liệm tại nhà riêng, linh cữu giọng ca được mệnh danh là Sầu nữ của cải lương Nam bộ - nghệ sĩ ưu tú Út Bạch Lan - đã được đưa đến chùa Ấn Quang.
Linh cữu nghệ sĩ Út Bạch Lan được đưa chùa Ấn Quang trong niềm tiếc thương của đồng nghiệp và công chúng - Ảnh: DUYÊN PHAN
Người nhà tất bật lo hậu sự nghệ sĩ Út Bạch Lan - Ảnh: DUYÊN PHAN
Chiều 5-11 linh cữu của NSUT Út Bạch Lan được đưa từ nhà riêng đến chùa Ấn Quang (Q.10, TP.HCM) - Ảnh: DUYÊN PHAN
Nghệ sĩ Thanh Phú ( đứng giữa) cùng các đồng nghiệp xem lại những hình ảnh đi diễn của NSUT Út Bạch Lan - Ảnh: DUYÊN PHAN
NSUT Giang Châu (bìa phải) cũng có mặt tại chùa Ấn Quang để tiễn đưa người đồng nghiệp.
Ảnh: DUYÊN PHAN
NSUT Diệu Hiền ngồi một góc đau buồn trước sự ra đi của người đồng nghiệp -
Ảnh: DUYÊN PHAN
Nghệ sĩ Thành Lộc là một trong những người có mặt sớm nhất để viếng người đồng nghiệp mà anh rất kính trọng và yêu quý - Ảnh: DUYÊN PHAN
Nghệ sĩ cải lương Thoại Mỹ lặng người trước linh cữu nghệ sĩ Út Bạch Lan - Ảnh: DUYÊN PHAN
Thoại Mỹ không cầm được nước mắt khi nhắc đến NSUT Út Bạch Lan - Ảnh: DUYÊN PHAN
Nhiều người dân đứng dưới đường tiễn biệt nghệ sĩ Út Bạch Lan - Ảnh: DUYÊN PHAN
Một người dân lặng người trước thông tin NSUT Út Bạch Lan qua đời - Ảnh: DUYÊN PHAN
Nghệ sĩ Tô Châu nghẹn ngào khi kể những câu chuyện về NSUT Út Bạch Lan trước lúc lâm chung.
Ảnh: DUYÊN PHAN
Diễn viên Kiều Trinh khóc nghẹn trước linh cữu người cô luôn coi như người mẹ thứ hai.
Ảnh: DUYÊN PHAN
Nghệ sĩ Phương Hồng Thuỷ mặc áo tang túc trực bên lĩnh cữu người mẹ nuôi của mình.
Ảnh: DUYÊN PHAN
Nghệ sĩ cải lương trẻ Võ Minh Lâm coi NSUT Út Bạch Lan như bà ngoại của mình.
Ảnh: DUYÊN PHAN
NSUT Thanh Nguyệt cũng có mặt để chia buồn cùng gia đình NSUT Út Bạch Lan.
Ảnh: DUYÊN PHAN
Nghệ sĩ Lê Thanh, em trai nghệ sĩ Thành Được đến tiễn biệt người chị dâu đáng kính của mình. Ảnh: DUYÊN PHAN
Phu nhân nguyên Chủ tịch nước Trương Tấn Sang có mặt từ sáng sớm viếng NSUT Út Bạch Lan. Ảnh: DUYÊN PHAN
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire